ورق
لوله
قوطی و پروفیل
میلگرد
تیرآهن و مقاطع سنگین
اتصالات
نبشی، ناودانی، سپری
مش و شبکهها
مفتول و سیمها
مواد اولیه فولاد
ضایعات آهن
همراه فلزانواع میلگرد از نظر شکل ظاهری کدام است؟
میلگرد یا آرماتور، نوعی فولاد تقویتی است که برای جبران ضعف ذاتی بتن در برابر نیروهای کششی مورد استفاده قرار میگیرد. بتن اگرچه مقاومت فشاری بالایی دارد، اما در برابر کشش و خمش عملکرد ضعیفی از خود نشان میدهد؛ به همین دلیل از فولاد بهصورت میله یا مفتول در سازههای بتنآرمه استفاده میشود که در صنعت ساختمان به آن «میلگرد» گفته میشود.
در برخی شرایط خاص، از مقاطع فولادی مانند ناودانی یا قوطی نیز برای مسلحسازی بتن استفاده میشود، اما رایجترین و اصولیترین روش، بهکارگیری میلگرد است. میلگردها در کشورهای مختلف بر اساس استانداردهای متفاوتی تولید میشوند و هر استاندارد، طبقهبندی مشخصی برای خواص مکانیکی و شیمیایی فولاد دارد.
انواع میلگرد از نظر شکل ظاهری و مشخصات مکانیکی آنها
بیشترین میلگرد مورد استفاده در صنعت ساختمان و سازههای بتنآرمه، میلگردهای فولاد معمولی هستند. در ایران، این میلگردها بر اساس استاندارد رایج (استاندارد روسی) طبقهبندی، تولید و مصرف میشوند که در ادامه به معرفی آنها پرداخته میشود.
1- میلگرد نرم بدون آج (A1)
میلگرد A1 با تنش تسلیم حدود 2300 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و تنش گسیختگی 3800 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع شناخته میشود. درصد تغییر شکل نسبی پلاستیک این میلگرد در زمان پارگی حدود 25 درصد است که نشاندهنده شکلپذیری بالای آن است. این نوع میلگرد سطحی صاف و بدون آج دارد و به دلیل قابلیت بالای خمکاری، آهنگری و جوشکاری، بیشتر در مواردی که نیاز به تغییر شکل وجود دارد مورد استفاده قرار میگیرد. به همین دلیل، میلگرد A1 در بازار با عنوان میلگرد شکلپذیر نیز شناخته میشود.
2- میلگرد نیمه سخت با آج ساده (A2)
میلگرد A2 دارای تنش تسلیم حدود 3000 و تنش گسیختگی 5000 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. میزان تغییر شکل نسبی پلاستیک آن در زمان گسیختگی حدود 19 درصد بوده و بهعنوان میلگرد نیمهسخت شناخته میشود. این میلگرد دارای آج ساده و یکنواخت است و عمدتاً در عملیات ساختمانی بهصورت خام مورد استفاده قرار میگیرد. انجام جوشکاری روی میلگرد A2 تنها در صورت اجبار و با رعایت تمهیدات فنی امکانپذیر است و بهطور کلی توصیه نمیشود.
3- میلگرد سخت با آج پیچیده (A3)
میلگرد A3 با تنش تسلیم حدود 4000 و تنش گسیختگی 6000 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع، از جمله میلگردهای سخت و ترد محسوب میشود. درصد تغییر شکل نسبی پلاستیک آن در زمان گسیختگی حدود 14 درصد است. این میلگرد بهطور معمول دارای آجهای جناقی (هفت و هشت) بوده و در اغلب پروژههای عمرانی و ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد. به دلیل تردی بالا، میلگرد A3 بههیچوجه برای عملیات آهنگری، خمکاری با زوایای تند یا جوشکاری مناسب نیست و انجام این عملیات میتواند منجر به ترک یا شکست میلگرد شود.
4- میلگرد سخت با آج پیچیده (A4)
میلگردهای A4 دارای آجهای مرکب و دوکیشکل هستند. بر اساس استاندارد شماره 3132 سازمان ملی استاندارد ایران، میلگردهای A4 که با عناوین آج 500 و آج 520 شناخته میشوند، در دسته میلگردهای آجدار مرکب قرار میگیرند. در این نوع میلگرد، آجهای عرضی دوکیشکل در دو طرف آج طولی قرار گرفته و بهصورت چهار نیممارپیچ با زاویهای بین 35 تا 75 درجه طراحی شدهاند. حداقل استحکام کششی این میلگردها 520 مگاپاسکال و حداقل شکلپذیری آنها 18 درصد است.
میلگردهای A4 با تنش تسلیم 500 و 520 مگاپاسکال را میتوان در طراحی و اجرای اغلب سازههای ساختمانی، بهجز دیوارهای برشی ویژه و قابهای خمشی ویژه، و آن هم در صورت رعایت ضوابط فنی مشخص، مورد استفاده قرار داد.
- میلگرد باید دارای آجهای عرضی دوکیشکل در دو طرف آج طولی باشد.
- شکلپذیری میلگرد باید حداقل در حد میلگرد A3 باشد؛ بهگونهای که افزایش طول نسبی آن در طولی معادل 5 برابر قطر، کمتر از 16 درصد نباشد.
- در فرآیند تولید، استفاده از شمش با کربن بالا مجاز نیست و تولید میلگرد باید با تکنولوژی ترمکس انجام شود. معادل کربن (CE) میلگرد نباید از 0.5 تجاوز کند.
- تولیدکننده موظف است گواهینامه تولید میلگرد آج 500 و 520 را از سازمان ملی استاندارد دریافت کرده و مشخصات کارخانه و رده میلگرد را روی محصول حک کند.
شناخت تفاوتهای مکانیکی و کاربردی هر رده میلگرد، یکی از پیشنیازهای انتخاب صحیح در پروژههای عمرانی است؛ موضوعی که بهصورت جامع در راهنمای خرید میلگرد در ایران بررسی شده است.
تفاوت ظاهر میلگردهای A2 و A3
یکی از روشهای متداول تشخیص نوع میلگرد، بررسی شکل و آرایش آجهاست. در میلگردهای A2، آجها ساده و یکنواخت هستند، در حالی که در میلگردهای A3، آجها بهصورت جناقی (هفت و هشت) طراحی شدهاند. بهطور کلی، انواع میلگرد موجود در بازار ایران بر اساس استاندارد و آنالیز شیمیایی به دستههای زیر تقسیم میشوند:
- میلگرد ساده 240 (میلگرد ساده)
- میلگرد آجدار 340 (میلگرد آجدار مارپیچ یا یکنواخت)
- میلگرد آجدار 350 (میلگرد آجدار مارپیچ یا یکنواخت)
- میلگرد آجدار 400 (میلگرد ترد یا یکنواخت)
- میلگرد آجدار 420 (میلگرد آجدار دوقلو یا یکنواخت)
- میلگرد آجدار 500 (میلگرد آجدار مرکب)
- میلگرد آجدار 520 (میلگرد آجدار مرکب)
- در حال حاضر، تمامی میلگردهای عرضهشده در بازار مشمول این استانداردها هستند.
در بازار ایران، میلگرد A2 معمولاً با نام میلگرد آج 340 و میلگرد A3 با عنوان میلگرد آج 400 شناخته میشود. اگرچه نامگذاری ثابت مانده است، اما استانداردهای تحلیلی و مشخصات فنی آنها تفاوتهای قابلتوجهی دارد.
روش تشخیص میلگرد آج 340 و میلگرد آج 400 چگونه است؟
در میلگرد آج 340، آجها با زاویه حدود 45 درجه و بهصورت مارپیچی روی سطح میلگرد قرار گرفتهاند. در میلگرد آج 400 نیز زاویه آجها مشابه است، اما با مشاهده سطح میلگرد از روبهرو، الگوی آجها بهصورت چرخشی و جناقی (هفت و هشت) دیده میشود.
✅ جهت استعلام قیمت میلگرد آجدار کلیک کرده و لیست قیمت را مشاهده کنید.
انواع استاندارد میلگرد و تفاوت آنها
اگرچه بتن از نظر مقاومت فشاری عملکرد بسیار مطلوبی دارد، اما ضعف آن در برابر نیروهای کششی و خمشی، استفاده از میلگرد را ضروری میکند. آرماتورها در طولها و قطرهای متنوعی تولید میشوند، اما بهطور کلی شش نوع متداول آن در صنعت ساختمان کاربرد بیشتری دارند:
میلگرد اروپایی:
مزیت اصلی میلگرد اروپایی، قیمت مناسب آن است. این میلگردها عمدتاً از منگنز تولید میشوند و از نظر مقاومت خمشی، ضعیفتر از سایر انواع میلگرد هستند. به همین دلیل، استفاده از آنها در مناطق زلزلهخیز یا پروژههایی که ایمنی سازه اهمیت بالایی دارد، توصیه نمیشود.
میلگرد فولاد کربنی:
میلگرد فولاد کربنی یا میلگرد سیاه، یکی از پرکاربردترین انواع میلگرد در پروژههای ساختمانی است. مهمترین نقطه ضعف این میلگرد، حساسیت بالا به زنگزدگی است که در صورت نفوذ رطوبت میتواند باعث کاهش چسبندگی بتن و آسیب به سازه شود. با این حال، نسبت مناسب قیمت به استحکام کششی باعث شده است که میلگرد سیاه همچنان گزینهای اقتصادی و پرمصرف باشد.
پوشش اپوکسی:
میلگرد با پوشش اپوکسی، در واقع همان میلگرد فولاد کربنی است که با لایهای از اپوکسی پوشانده شده است. این پوشش باعث افزایش چشمگیر مقاومت میلگرد در برابر خوردگی میشود و در برخی شرایط، تا 70 تا 1700 برابر مقاومت بیشتری نسبت به میلگرد سیاه ایجاد میکند.
میلگرد گالوانیزه:
میلگرد گالوانیزه حدود 40 برابر مقاومتر از میلگرد سیاه در برابر زنگزدگی است. با این حال، آسیبدیدگی پوشش گالوانیزه بهمراتب سختتر از پوشش اپوکسی است. اگرچه قیمت این میلگرد بالاتر است، اما در شرایط خاص میتواند گزینهای قابل اعتماد باشد.
میلگرد فایبرگلاس:
میلگرد فایبرگلاس از ترکیبات پلیمری تقویتشده تولید میشود و بهدلیل ماهیت خود، در برابر زنگزدگی کاملاً مقاوم است. خمکاری این میلگرد مجاز نیست، اما وزن کم و دوام بالا باعث شده است در پروژههای خاص مورد استفاده قرار گیرد. هرچند قیمت آن نسبت به میلگردهای معمولی بالاتر است، اما به دلیل سبکی، در محاسبه طول مصرف میتواند مقرونبهصرفهتر باشد.
فولاد ضد زنگ:
میلگرد فولاد ضد زنگ، گرانترین نوع میلگرد موجود در بازار است و قیمتی چندین برابر میلگردهای معمولی دارد. این میلگرد بالاترین مقاومت را در برابر خوردگی ارائه میدهد و در شرایط خاص و پروژههای با الزامات ویژه مورد استفاده قرار میگیرد.
برخی از انواع میلگرد، بهویژه میلگردهای با استاندارد اروپایی یا میلگردهای آجدار A4، به دلیل کیفیت و مطابقت با استانداردهای بینالمللی، گزینههای مناسب برای صادرات میلگرد به کشورهای همسایه و بازارهای جهانی محسوب میشوند.
مشخصات و شماره شناسایی میلگرد
میلگردها طی فرآیند نورد گرم تولید میشوند و معمولاً از فولاد تازه ساخته میشوند، اگرچه در برخی موارد از ضایعات آهن نیز استفاده میشود. هر میلگرد دارای نشانهها و علائم شناسایی خاصی است که امکان تشخیص مشخصات فنی آن را فراهم میکند. روش تولید میلگرد و نوع فرآیند نورد، تأثیر مستقیمی بر خواص مکانیکی و کیفیت نهایی محصول دارد.
✅برای آشنایی دقیقتر، میتوانید مطلب چهار روش تولید میلگرد را مطالعه کنید.
بر اساس استانداردهای انجمن آزمایش و مواد آمریکا (ASTM)، اطلاعات شناسایی میلگرد شامل موارد زیر است:
- حرف N نشاندهنده تولید از فولاد نو و حرف W نشاندهنده تولید از فولاد ریختهگری است.
- شناسه درجه میلگرد که در سیستم انگلیسی بهصورت 60 یا 75 و در سیستم متریک بهصورت 420 یا 520 بیان میشود و نشاندهنده تنش تسلیم میلگرد است.
- علامت اختصاری کارخانه یا تولیدکننده میلگرد که معمولاً بهصورت حروف اختصاری روی میلگرد حک میشود.
در میلگردهای کماستحکام، این علائم بهصورت سادهتر نمایش داده میشوند، اما در میلگردهای پرمقاومت، خطوط پیوسته روی سطح میلگرد نشاندهنده درجه مقاومت آن هستند؛ بهطوری که یک خط نشاندهنده میلگرد با تنش تسلیم 60000 و دو خط موازی نشاندهنده تنش تسلیم 75000 پوند بر اینچ مربع است.
نگهداری صحیح میلگرد چگونه است؟
پس از تحویل میلگرد در محل پروژه، باید آنها را روی پالتهای چوبی یا سطوح غیرفلزی قرار داد تا تماس مستقیم با زمین و رطوبت نداشته باشند. پوشاندن میلگردها با روکش ضدآب و مهار مناسب پوشش، از زنگزدگی و کاهش کیفیت آنها جلوگیری میکند. نگهداری طولانیمدت میلگرد در فضای باز و بدون محافظ، میتواند باعث افت کیفیت و کاهش بهرهوری آن در سازه شود.
جمعبندی
در ایران، بخش عمدهای از میلگردهای تولیدی، بهویژه میلگردهای کارخانه ذوبآهن اصفهان، بر پایه استاندارد روسی تولید میشوند. از نظر تنوع قطر نیز، این استاندارد امکان تولید میلگرد تا قطر 40 میلیمتر را فراهم کرده است. میلگرد بهعنوان یکی از اجزای اصلی سازههای بتنآرمه، نقش تعیینکنندهای در افزایش مقاومت کششی و دوام بتن دارد.
انتخاب صحیح نوع میلگرد بر اساس استاندارد، مشخصات مکانیکی، شرایط محیطی و نوع سازه، تأثیر مستقیمی بر ایمنی و عمر مفید پروژههای عمرانی دارد. شناخت تفاوت میان میلگردهای A1 تا A4، آگاهی از استانداردهای رایج و رعایت اصول نگهداری، از جمله مواردی است که هر فعال حوزه ساختوساز باید به آن توجه داشته باشد.