نبشی و ناودانی چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی باهم دارند؟

افرادی که در حوزه ساخت و ساز فعالیت می‌کنند، باید شناخت دقیق و کامل نسبت به انواع مقاطع فولادی و ویژگی‌های آن‌ها داشته باشند. نبشی و ناودانی از جمله پرکاربردترین مقاطع در صنایع ساختمان‌سازی محسوب می‌شوند و آشنایی با تفاوت‌ها، ویژگی‌ها و کاربردهای آن‌ها برای انتخاب صحیح محصول ضروری است. در این مقاله، ابتدا هر یک از این مقاطع به‌صورت جامع معرفی می‌شوند، از جنس، روش‌های تولید و استانداردهای مرتبط گرفته تا اندازه‌ها و انواع موجود در بازار. سپس به تفاوت‌ها و شباهت‌های می‌پردازیم که می‌تواند در طراحی و اجرای پروژه‌های عمرانی مورد استفاده قرار گیرد.

نبشی چیست؟

نبشی (Angle Bar) یکی از مقاطع فولادی اصلی در سازه‌ها و اتصالات فلزی است که به‌صورت یک مقطع زاویه‌دار با زاویه استاندارد ۹۰ درجه تولید می‌شود. این مقطع بر اساس طول بال‌ها در دو نوع بال‌مساوی و بال‌نامساوی ساخته می‌شود. در نام‌گذاری مهندسی از حرف L استفاده می‌شود؛ به‌طوری‌که برای نبشی بال‌مساوی تنها یک عدد (طول بال‌ها) و برای نبشی بال‌نامساوی هر دو اندازه بال ذکر می‌گردد.
به‌عنوان مثال:

• L200 یعنی نبشی با دو بال ۲۰۰ میلی‌متری (بال‌مساوی)
• L300×100 یعنی نبشی با یک بال ۳۰۰ و بال دیگر ۱۰۰ میلی‌متر (بال‌نامساوی)

در بازار ایران گاهی اصطلاح V برای اشاره به نبشی بال‌مساوی استفاده می‌شود، اما این حرف بیانگر زاویه یا شکل متفاوت نیست و تمام نبشی‌ها به‌صورت متعارف با زاویه قائمه تولید می‌شوند مگر در موارد خاص سفارشی.

ابعاد نبشی به‌صورت ضخامت × طول بال‌ها نمایش داده می‌شود؛ برای نمونه، عدد 4×30×30 نشان‌دهنده نبشی با ضخامت ۴ میلی‌متر و دو بال ۳۰ میلی‌متری است. این مقطع بسته به روش تولید به دو نوع فابریک (تولید از نورد گرم مستقیم) و پرسی (شکل‌دهی ورق) تقسیم می‌شود که نوع فابریک از نظر یکنواختی ابعاد و استحکام، انتخاب استانداردتر در سازه‌ها محسوب می‌شود.

 به همین دلیل نبشی‌هایی که زاویه 90 درجه دارند متداول‌تر بوده و در بازار خریدار بیشتری دارند. نبشی فولادی به وسیله فولاد کربنی یا فولاد کم آلیاژ با مقاومت بالا طی فرآیند نورد گرم ساخته و تولید می‌شوند که هرکدام از این جنس‌ها کاربردهای متفاوتی دارند. براساس کارخانه سازنده، کیفیت و ضخامت، قیمت نبشی‌ها متغیر است.

نبشی‌ها از نظر روش تولید به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• نبشی پرسی: در این حالت تولید نبشی از ورق است و در مراحل آخر تولید با پرس‌کاری به شکل L ساخته می‌شود. 
• نبشی فابریک: برای این روش بلیت فولادی در دستگاه قرار می‌‌دهند و با کمک روش نورد گرم به شکل L در می‌آورند و به همین علت است که نبشی‌ها شکل‌های متفاوتی دارند.

ناودانی چیست؟

ناودانی یک نوار فولادی است که به دو نوع بال موازی و بال شیب‌دار تقسیم می‌شود. نوع بال شیب‌دار آن به ناودانی C شکل و نوع بال موازی آن به ناودانی U شکل معروف است و از دو بال و یک جان ساخته شده است. این دوبال یا لبه اصولا با زاویه 90 درجه به جان وصل شده و یک کانال تشکیل می‌دهند. نام این محصول هم از شکل ظاهری آن گرفته شده است. همچنین ناودانی C شکل را ناودانی با استاندارد UPE و ناودانی U شکل را ناودانی با استاندارد UPN نام‌گذاری می‌کنند.

ناودانی باتوجه به ورق فولادی که از آن استفاده می‌شود از دو دسته مشبک و ساده تشکیل شده است:

• ناودانی ساده: از ورق گرم معمولی تهیه شده و سوراخی روی آن وجود ندارد و می‌توان آن را گالوانیزه هم کرد.
• ناودانی مشبک: دارای سوراخ‌هایی روی سطح خود است که برای نصب پیچ، عبور سیم، کاهش وزن و اجرای اتصالات طراحی شده‌اند و از ورق گرم گالوانیزه ساخته می‌شوند. این نوع ناودانی در بازار به دو صورت گرم و سرد عرضه می‌شود.

از نظر مقاومت، ناودانی C شکل به دلیل هندسه و ممان اینرسی بالاتر، استحکام و مقاومت بیشتری نسبت به نوع U شکل دارد. اگرچه مقاومت پیچشی آن کمتر است، اما سبک‌تر و انعطاف‌پذیرتر می‌باشد.

کاربرد این دو ناودانی یکسان نیست. برای مثال ناودانی مشبک در ساخت قفسه‌های فولادی، سازه‌های سبک فولادی و نصب سنگ به کار می‌رود، اما ناودانی ساده در ساخت پل‌های باربر کاربرد دارد. ناودانی هم مانند نبشی، دارای دو دسته پرسی و فابریک می‌باشد:

1. ناودانی پرسی: ورق فولاد از محل تعیین شده با پرس‌کاری شکل می‌گیرد تا ناودانی ساخته شود.
2. ناودانی فابریک: از ابتدا به شکل ناودانی تولید شده و به صورت نورد گرم یا سرد ارائه می‌شود. از لحاظ قیمت، ناودانی پرسی ارزان‌تر از نوع فابریک است و می‌توان هنگام خرید به این موضوع توجه کرد.

تفاوت نبشی و ناودانی از نظر ظاهر

نبشی و ناودانی براساس شکل مقطع و هندسه سازه‌ای نام‌گذاری می‌شوند. نبشی (Angle Bar) به دلیل مقطع زاویه‌دار خود و بال‌های مساوی یا نامساوی شناخته می‌شود، در حالی‌که ناودانی به علت شباهت مقطعش به حرف انگلیسی U، U-Bar نامیده می‌شود و بر اساس استاندارد به دو نوع ناودانی UNP/UPN و C شکل تقسیم می‌گردد.  

شکل ظاهری اولین تفاوت برجسته بین این دو مقطع است. در برخی پروژه‌ها، با برش جان ناودانی می‌توان آن را به دو نبشی تبدیل کرد تا برای کاربردهای خاص استفاده شود، مشروط بر اینکه تحلیل مهندسی آن تایید شود.

علاوه بر این، چون در گذشته در شبکه آبرو پشت‌بام‌ها کاربرد داشته، در بازار ایران به نام «ناودانی» شناخته شده است. البته چون در گذشته در شبکه آبرو پشت بام نیز به کار می‌رفته به ناودانی مشهور شده است.

بنابراین اولین تفاوت نبشی و ناودانی همین شکل ظاهری آنهاست که بسیار برجسته می‌باشد. یک نکته وجود دارد که در بعضی از پروژه‌ها می‌توان با استفاده از برش ناودانی از خط محوری جان، ناودانی را به دو نبشی تبدیل کرد که کاربردهای خاصی می‌تواند داشته باشد. در صنایع مختلف مخصوصا کارهای ساخت و ساز هرگاه نیاز به پروفیل خاصی باشد که بتوان آن را از محصولی دیگر تهیه کرد، محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. مگر اینکه کاربرد آن از نظر مهندسان طراح تحلیل شده و استفاده از نوع فابریک آن ضروری باشد. 

تفاوت نبشی و ناودانی از نظر اجزاء سازنده

اصولا برای اجزای تشکیل‌دهنده مقاطع فلزی برای تشخیص آنها نامی تعیین می‌شود که از لحاظ مهندسی نیز این نام‌گذاری قابل توجیه است. به همین خاطر عضوی که در برابر نیروی کششی مقاوم است را جان و عضوی که در برابر نیروهای خمشی و برشی مقاوم است را بال می‌نامند.

جان ناودانی: بخش میانی ناودانی که دو بال ناودانی بر آن عمود است جان نام دارد. که این نام‌گذاری مشابه تیرآهن است. جان تیرآهن که همان قسمت میانی تیرآهن است در برابر نیروهای کششی مقاومت کرده و به عنوان عضو باربر شناخته می‌شود. از این لحاظ فرق بین نبشی و ناودانی این است که در نبشی عملا بخشی به نام جان وجود ندارد (نبشی دو بال دارد و فاقد جان مرکزی مثل ناودانی است) اما می‌توان با مدل قرار گرفتن نبشی در سازه آن را به حساب جان در نظر گرفت در حالی که این عضو عملا در ناودانی وجود داشته و برای طراحی‌ها مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

بال نبشی: تفاوت نبشی و ناودانی از نظر بال به این صورت است که در نبشی نامساوی بودن بال‌ها در نوعی از نبشی که به نبشی بال نامساوی معروف است وجود دارد ولی در ناودانی نمی‌توان ناودانی با بال‌های نامساوی طراحی کرد. بنابراین در بحث انواع نبشی، نوع بال نامساوی اشاره به این دارد که نوعی از نبشی با اندازه بال نابرابر به صورت استاندارد ساخته می‌شود.

تفاوت نبشی و ناودانی از لحاظ گستردگی در جنس

تفاوت بارز دیگری که بین نبشی و ناودانی وجود دارد تفاوت در تنوع متریال آنها است. مواد اولیه استفاده شده در ساخت نبشی در مقایسه با ناودانی گسترده‌تر است. به طور کلی انواع نبشی در بازار از لحاظ جنس شامل نبشی پلاستیکی، PVC، ضدزنگ، ساده کربنی، گالوانیزه و ام دی اف می‌باشد؛ درحالی که ناودانی از لحاظ جنس شامل دسته بندی، ناودانی گالوانیزه، آلومینیومی و استیل است. با توجه به جنسی که نبشی و ناودانی ساخته ‌می‌شوند قیمت آنها نیز متفاوت است. 

تفاوت نبشی و ناودانی در استاندارد ساخت آنها

نبشی و ناودانی، مشابه سایر مقاطع فولادی، براساس استانداردهای مشخصی تولید و طبقه‌بندی می‌شوند. این استانداردها ابعاد، تلورانس‌ها، وزن، کیفیت فولاد و نحوه تولید را تعیین می‌کنند و انتخاب صحیح آن‌ها برای کاربردهای سازه‌ای اهمیت زیادی دارد.

برای مثال، در استاندارد نبشی، سایزهای ۵ تا ۱۵ سانتی‌متر بیشترین کاربرد را در اتصالات سازه‌ای دارند و در میان آن‌ها نبشی ۱۰ معمولاً پرمصرف‌ترین سایز است. به همین دلیل، «قیمت نبشی ۱۰» یکی از رایج‌ترین پرسش‌ها در زمان خرید این محصول محسوب می‌شود.

استانداردهای نبشی

نبشی‌ها در استانداردهای مختلفی تولید می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها BS EN 10056 و DIN 1022 هستند. علاوه بر این، استانداردهای دیگری مانند Gost 8240، ASME S1-36 و ASTM A36 برای نبشی‌های V‌شکل و استاندارد Gost 8510 برای نبشی‌های L‌شکل به کار می‌روند.

استانداردهای ناودانی

ناودانی‌ها نیز استانداردهای مشخصی دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به BS EN 10279 و DIN 1026 اشاره کرد. استانداردهای دیگری مانند STN 42 5550، EN 10163-3 و TDP STN 420135 نیز در تولید برخی مدل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. ناودانی‌ها در بازار عمدتاً در دو گرید فولادی ST37 و ST52 تولید و عرضه می‌شوند.

تفاوت نبشی و ناودانی در کاربرد

همانطور که بیان شد مقاطع فلزی از لحاظ کاربردی که دارند طراحی می‌شوند و براساس گستردگی کاربرد آنها تقاضا برای تولید آنها بیشتر خواهد شد. در ادامه به کاربردهای نبشی و ناودانی اشاره می‌شود:

کاربرد ناودانی: ناودانی عموما در کنار تیرآهن یا دیگر محصولات مانند نبشی قرار می‌گیرد. ناودانی به کمک جوش یا پیچ و مهره به عنوان عضو باربر، عضو اتصال دهنده، عضو خرپا، عضو سازه‌ای و یا عضو تقویت کننده به کار می‌رود. از ناودانی می‌توان برای ساپورت لوله‌های انتقال آب و یا سینی کابل برق استفاده کرد. در ناودانی به دلیل وجود جان، از این قسمت می‌توان جهت نصب یو-بولت برای ثابت کردن لوله بر روی آن استفاده نمود. از جمله کاربردهای ناودانی به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• ساخت سقف‌های سبک به عنوان تیرچه
• ساخت دیوارهای پارکینگ‌ها، انبارهای بزرگ،کارگاه‌های عمرانی و تولیدی و دیگر ساختمان‌های فلزی نظیر سوله ها و ...
• ساخت قاب برای درب و پنجره
• ساخت دیواره ها و سقف انواع تریلر
• ساخت قاب‌های وسایل نقلیه
• ساخت ساختمان‌های تجاری و صنعتی
• ساخت پانل‌ها و کابینت‌های ثابت
• ترمیم بناهای معماری
• ساخت تشکیلات دریایی

کاربرد نبشی: یکی از کاربردهای نبشی، ساخت قاب‌های مختلف است. به کارگیری نبشی در گوشه‌ها جهت اتصال دو عضو نیز از کاربردهای دیگر نبشی به شمار می‌آید. در شاسی کشی، ساختمان نیز می‌توان نبشی را مشاهده کرد. همچنین برای ساخت وال پست‌ها همراه با دیگر مقاطع به کار برده می‌شود. نبشی را به صورت 20 یا 30 سانتیمتر نیز برش می‌دهند و در ساختمان‌سازی به آن نبشی لقمه گفته می‌شود.

استفاده‌های زیاددی از نبشی در ساخت و ساز وجود دارد. تعدادی از این کاربردها عبارتند از:

• ساخت پل، انبار و قفسه
• ساخت فریم تخت، صندلی، نیمکت و نردبان
• ساخت قاب‌هایی در سیستم تهویه هوا
• برج‌های ارتباطی، کابل و برق
• ساخت ستون و خرپا
• شاسی کشی آسانسور
• استفاده برای اتصالات ساده در سازه
• صنعت کشتی‌سازی و خودرو سازی
• استفاده برای ساخت سقف کرمیل
• برای اتصال پل به ستون
• اتصال ستون به صفحات در فونداسیون

شباهت نبشی و ناودانی

در مبحث قبل تفاوت‌های نبشی و ناودانی را به تفضیل بیان کردیم اکنون می‌خواهیم در مورد شباهت آنها صحبت کنیم. نبشی و ناودانی در بازار آهن و فولاد همواره در کنار هم نام برده می‌شوند. از جمله شباهت‌های نبشی و ناودانی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• نبشی و ناودانی هردو پروفیل باز ساختمانی به شمار می‌آیند.
• نبشی و ناودانی هردو به صورت سنگین و سبک در بازار عرضه می‌شوند.
• نبشی و ناودانی هردو به صورت فابریک از طریق نورد گرم و به روش پرسی از طریق شکل‌دهی سرد تولید می‌شوند.
• کارخانه‌های تولیدکننده نبشی چه به صورت فابریک و چه به صورت پرسی، ناودانی را هم به همان روش تولید می‌کنند.

سخن پایانی

نبشی و ناودانی از مهم‌ترین پروفیل‌های فولادی در پروژه‌های ساختمانی و صنعتی هستند و به دلیل نقش سازه‌ای، شناخت تفاوت‌ها، شباهت‌ها و استانداردهای تولید آن‌ها اهمیت زیادی دارد. نبشی در دو فرم L و V و به دو روش پرسی و فابریک تولید می‌شود و به دلیل تنوع سایز و نوع، کاربردهای گسترده‌تری نسبت به ناودانی دارد. ناودانی نیز در دو شکل U و C و با گریدهای پرمصرفی مانند ST37 و ST52 ساخته می‌شود و در بخش‌های تقویتی و مهندسی سازه‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد.

استانداردهای ساخت این دو محصول در سطح بین‌المللی مشخص شده و کارخانه‌ها موظف‌اند مطابق همین استانداردها تولید کنند تا کیفیت نهایی مورد تأیید مهندسان باشد. تفاوت‌هایی مانند شکل ظاهری، نوع پروفیل، ترکیب آلیاژی و محل استفاده، و همچنین شباهت‌هایی مانند روش تولید و اهمیت وزن، باعث می‌شود انتخاب هرکدام به نوع پروژه و نیاز سازه‌ای شما وابسته باشد.